عقد مضاربه قراردادی است که اسلام آن را مجاز دانسته و سود حاصل از آن را نیز حلال اعلام کرده است.
مضاربه در اصطلاح بازار به معنی پول از یکی و کار از دیگری، در این صورت هر دو طرف متعهد می‌شوند تا سود حاصله را بر اساس نسبتی که با هم قرار گذاشته‌اند، بین خود تقسیم کنند.
اسلام برای کسانی که دارای پول نقد هستند و نمی‌توانند یا نمی‌خواهند با آن کسب و کاری را به راه بیندازند، تا دارایی خود را افزایش دهند و به دنبال راه‌های حلال و شرعی برای افزایش دارایی‌شان هستند، قرارداد مضاربه را در نظر گرفته است.
مطالب پیشنهادی:
نحوه گرفتن گواهی انحصار وراثت چگونه است؟
آیا پولی که به اشتباه کارت به کارت شده قابل برگرداندن است؟
اگر یکی از طرفین عقد سرمایه‌گذار باشد و طرف دیگر کارگزار باشد و کارگزار با آن سرمایه کسب و کاری راه بیندازد، باید طبق عقد شرعی تجارت صورت پذیرد تا سود حاضر از آن حلال باشد که به آن عقد مضاربه می‌گویند. در غیر اینصورت قرارداد باطل است و سودهای حاصله نیز جایز نمی‌باشد.
چه عواملی بر قانونی بودن مضاربه دخیل است؟
سهم هر یک از طرفین باید مشخص باشد.
مثلا نصف یا ثلث یا یک ربع
سرمایه باید پول نقد باشد.
در هنگام عقد قرارداد باید سهم هر یک از طرفین معین باشد.
سرمایه‌گذار نباید طلب خود را به عنوان سرمایه مضاربه با دادن چک مدت‌دار و مانند آن سرمایه مضاربه منعقد کند.
سود حاصل از مضاربه
سود مضاربه منفعتی است که در اثر خرید اشیا و فروش آنها به قصد تجارت به دست می‌آید. این سود باید ناشی از یک عمل تجاری باشد و قصد منفعت در آن باشد.
سود طرفین به صورت توافقی در مضاربه قابل شرط است. در این صورت سهم صاحبان سرمایه و کارگزار به صورت یک سوم و یک چهارم یا نصف و غیره می‌باشد. در حقیقت نسبتی که طرفین در سهم سود حاصله بین خودشان قرار می‌دهند، صحیح است. مثلاً ممکن است یکی ۴۵درصد و دیگری ۵۵ درصد داشته باشد.
ضرر در مضاربه
ضرر در مضاربه بر عهده مالک است. اگر شرط شود که خسارت را مالک نپردازد، بلکه شریک یا هر دوی آن را بپردازند، باطل است، اما اگر شرط شود که کارگزار خسارتی را که در معامله بر سرمایه وارد شود، جبران کند و از مال خود به مالک ببخشد، شرط صحیح است.
حق به هم زدن مضاربه با کیست؟
مضاربه از عقود جایز است. سرمایه‌گذار و کارگزار می‌توانند مضاربه را از زمان شروع در حین عمل، چه قبل از گرفتن سود یا بعد از آن و در هر حال فسخ نمایند.
مخلوط شدن سرمایه اصلی با مال کارگزار یا با مال دیگران
کارگزار نمی‌تواند سرمایه را که از سرمایه‌گذار گرفته است، با مال خود و یا با مال دیگری مخلوط کند، هر چند با این کار مضاربه باطل نمی‌شود، اما اگر سرمایه را با مال خود مخلوط کند، در صورت از بین رفتن سرمایه ضامن است.
حق مالک
خصوصیاتی که مالک سرمایه در خرید و فروش معین می‌کند، مانند خرید کالای معین یا فروش آن، کارگزار باید آن را رعایت کند، در غیر این صورت معامله فضولی است و درستی آن باید با اجازه مالک باشد.
اگر مالک کارگزار را در معامله کردن با سرمایه محدود و مقید نکند، کارگزار می‌تواند به هرگونه که مصلحت بداند، معامله کند.
اگر مضاربه فسخ شود و مال مضاربه یا قسمتی از آن دین باشد کارگزار باید آن را از شخص بدهکار بگیرد و به مالک برگرداند.
حق کارگزار
اگر کارگزار بر مالک شرط کنند که خسارت وارد شده بر سرمایه از سود او جبران نشود، شرط صحیح است و خسارت از کارگزار کم نمی‌شود.
تکلیف مضاربه در اثر مرگ سرمایه گذار یا کارگزار
اگر مالک یا کارگزار بمیرند، مضاربه باطل می‌شود.
اگر کارگزار بمیرد، در حالی که سرمایه نزد کارگزار است، اگر اصل سرمایه آن معلوم باشد به مالک پس داده می‌شود. اگر معلوم نباشد مالک باید با ورثه کارگزار مصالحه نماید.
وام مضاربه بانک‌ها چیست؟
وام مضاربه بانک‌ها برای کسانی که در امور تجاری و بازرگانی هستند. بانک‌ها به عنوان مالک، سرمایه نقدی به اختیار آنها می‌گذارد. این سرمایه می‌تواند به صورت یکجا و یا برحسب نیاز در اختیار استفاده کننده تسهیلات قرار بگیرد. این تسهیلات اعطایی کوتاه مدت است که بانک‌ها جهت کنترل امور بازرگانی در اختیار مشتریان قرار می‌دهند.
تفاوت مضاربه با عقد بیع چیست؟
بیع مبادله دو کالاها است، یا مبادله یک کالا با عوض کردن آن و دادن پول و گرفتن کالا، اما در مضاربه بین کارگزار و مالک یک مبادله نیست، بلکه عقد قرارداد است و نه مالک فروشنده پول و سرمایه خود است و نه کارگزار خریدار آن است.
تفاوت مضاربه و ربا
در سوالهای پرسیده شده در رابطه با تفاوت مضاربه و ربا گفته شده است ، علت تحریم ربا سود بادآورده و بدون دخالت است، در حالی که در اسلام بعضی کارها مانند مضاربه همچون ربا سرمایه‌گذار زحمتی به خود نمی‌دهد، فقط با استفاده از سرمایه خود سودی متحمل می‌شوند بدون این که زحمت بکشند، این مساله چه توجیهی دارد؟
مفاد این دو به هیچ وجه شبیه به هم نیست، زیرا در مضاربه احتمال سود و زیان برای هر دو طرف هست، یعنی سرمایه‌گذار و کارگزار هر دو در سود و زیان سهیم هستند، در حالی که در ربا تمام زیان‌ها بر عهده وام گیرنده و تمام سودها برای رباخوار است.
همچنین مضاربه کاری تجاری است که در کارهای تولیدی، صنعتی، زراعی و غیره استفاده می‌شود و از طریقی خدمت به افراد جامعه می‌نماید، در حالی که رباخوار فقط به فکر منافع شخصی خود است.
نحوه معامله در مضاربه مهم است. مثلاً کارگزار نمی‌تواند در زمین زراعت کند یا سرمایه را در ساختمان‌سازی به کار ببرد. همچنین گرفتن پول از کسی، به شرط اینکه اصل پول را به مقدار اضافه بعد از مدتی به او بدهید، عقد مضاربه نیست، بلکه قرض ربوی و حرام است.
موسسه حقوقی دیاکو در کرج کلیه امور حقوقی از جمله تنظیم قراردادها، مانند قرارداد مضاربه ،مزارعه، عقدبیع، قرارداد مشارکٰت در انواع پروژه‌ها و تنظیم انواع قراردادها را زیر نظر حقوقدانان حرفه‌ای به بهترین نحو به انجام می‌رساند.
